Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, müstəqil Azərbaycan dövlətinin hüquqi təməlini qoyan, ölkənin idarəetmə strukturlarını və hüquqi sistemini tənzimləyən ən ali hüquqi sənəd olaraq böyük əhəmiyyət kəsb edir. 1995-ci il 12 noyabrda qəbul edilən Konstitusiya, ölkənin suverenliyini və müstəqilliyini əbədi şəkildə qorumağa yönəlmiş, insan və vətəndaş hüquqlarını müdafiə edən, demokratik idarəetmə prinsiplərinə əsaslanan bir hüquqi sənəddir. Bu sənəd yalnız hüquqi quruluşun tənzimlənməsinə xidmət etməklə kifayətlənmir, həm də Azərbaycan cəmiyyətinin siyasi, sosial, iqtisadi və mədəni inkişafına təkan verən mühüm bir alət kimi çıxış edir.
Azərbaycanın konstitusiya tarixi çox mürəkkəb və zəngin bir keçmişə malikdir. 1918-1920-ci illərdəki qısa müddətli Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətində dövlətin əsas Qanunu qəbul edilmədi, lakin bu dövrün dövlətçilik ideyaları, xüsusilə də müstəqillik və milli azadlıq prinsipləri, Azərbaycanın müstəqilliyinin bərpasında əsas rol oynamışdır. 1920-ci illərdə Sovetlər İttifaqının tərkibində olduğunda isə, Azərbaycan SSR-in ilk konstitusiyaları qəbul olunsa da, bunlar tam müstəqil bir dövlət quruluşunun təminatçısı ola bilmirdi. Müstəqil Azərbaycanın Konstitusiyasının hazırlanması isə uzun illər sonra 1995-ci ildə baş tutdu.
Bu mühüm hadisənin baş verməsi üçün Azərbaycanın Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin xidmətləri danılmazdır. 1995-ci ildə, Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında, Azərbaycanın müstəqil dövlət quruculuğunun əsası qoyulmuş və Konstitusiya hazırlandı. Bu sənədin qəbul edilməsi, Azərbaycanın dövlətçilik tarixində bir dönüş nöqtəsi oldu. 12 noyabrda keçirilən referendumda seçicilərin 91,9 faizi Konstitusiyanın lehinə səs vermişdir ki, bu da ölkənin gələcək inkişafına olan inamı və möhkəm hüquqi baza yaradılmasına ehtiyacı əks etdirirdi.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, ölkənin hüquqi dövlət quruculuğunun əsasını təşkil edir və dövlətin əsas orqanları arasında güclü əlaqələr yaratmaqla, xalqın iradəsini ifadə edən demokratik seçki sistemini təmin edir. Konstitusiyanın 48 maddəsi birbaşa insan hüquqları və onların təminatı ilə bağlıdır. Bu maddələrdə hər bir vətəndaşın hüquq və azadlıqlarının qorunması, vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı, hüquqi dövlətin qurulması məsələləri mühüm yer tutur. Azərbaycan dövlətinin vətəndaşları, dinindən, irqindən və milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, bu hüquqlardan bərabər şəkildə faydalana bilərlər.
Bundan əlavə, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, hakimiyyətin bölgüsünü və dövlətin fəaliyyətindəki əsas prinsipləri müəyyən edir. Dövlətin üç mühüm qolu – qanunverici, icraedici və məhkəmə hakimiyyətinin hər biri öz səlahiyyətləri daxilində fəaliyyət göstərir və bir-birini nəzarət altında saxlayır. Konstitusiya, eyni zamanda, Azərbaycanın suverenliyini və ərazi bütövlüyünü təmin edən, ölkənin xarici siyasətinin müstəqilliyini və daxili inkişafını dəstəkləyən hüquqi təminatlar yaradır.
Azərbaycanın Konstitusiyası, müstəqilliyin qorunmasından əlavə, ölkədə sosial, iqtisadi və mədəni inkişafın təməl prinsiplərini də müəyyənləşdirir. Konstitusiyada dövlətin vəzifələrindən biri bazar iqtisadiyyatına əsaslanan münasibətlərin inkişafı, hüquqi və sosial təminatların möhkəmləndirilməsi və vətəndaşların rifah halının yaxşılaşdırılmasıdır. Bu prinsiplər, Azərbaycan Respublikasının davamlı inkişafını və xalqın yüksək həyat səviyyəsini təmin etmək məqsədi güdür.
Konstitusiya həm də dəyişən sosial-siyasi şəraitə uyğun olaraq təkmilləşdirilməkdədir. 2002-ci, 2009-cu və 2016-cı illərdə keçirilən referendumlardan sonra Konstitusiyaya bir sıra əlavələr və dəyişikliklər edilmişdir. Bu dəyişikliklər, ölkə daxilindəki idarəetmə sisteminin gücləndirilməsinə, hüquqi bazanın möhkəmləndirilməsinə və vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının daha səmərəli təmin olunmasına yönəlmişdir. Məsələn, 2016-cı ildə əlavə olunan Birinci vitse-prezidentlik institutu, dövlət idarəçiliyi sisteminin təkmilləşdirilməsini və Azərbaycanın inkişafında yeni bir mərhələnin başlanğıcını göstərmişdir.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, müasir dünyanın sivil və demokratik dəyərlərinə uyğun olaraq hazırlanmışdır və bu dəyərlərə sadiq qalaraq, Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə öz mövqeyini gücləndirməyə xidmət edir. Ulu Öndər Heydər Əliyev bir dəfə demişdir: “Konstitusiyamız ümumbəşəri dəyərlərə və mütərəqqi milli ənənələrə söykənərək, bu günün reallıqlarını, dövlətin, cəmiyyətin inkişaf perspektivlərini əks etdirir.” Bu, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının həm hüquqi, həm də ideoloji baxımdan nə qədər əhəmiyyətli və dövrün tələblərinə uyğun olduğunun göstəricisidir.
Prezident İlham Əliyev də qeyd etmişdir ki, 1995-ci ildə qəbul edilən Konstitusiya, müasir dünyada cəmiyyətin inkişafı və demokratik dövlət quruculuğu üçün əsas hüquqi sənəd olaraq Azərbaycan xalqının iradəsini və müstəqillik prinsipini əks etdirir. 12 noyabr, Konstitusiya Günündə bu sənədin əhəmiyyəti bir daha vurğulanır və Azərbaycan xalqı öz dövlətçiliyinin hüquqi təminatlarını qeyd edir.
Azərbaycanın Konstitusiyası, təkcə bir hüquqi sənəd deyil, həm də Azərbaycanın gələcəyinə olan inamın və dövlətin sabitliyinin əsasını təşkil edir. Bu sənəd, Azərbaycanın hər bir vətəndaşına hüquqi təhlükəsizlik və azadlıq təmin edir, ölkənin inkişafını dəstəkləyir və onun beynəlxalq arenada öz mövqeyini möhkəmləndirir.
Rafiq Quliyev,
Xocalı rayon ziyalısı