10 noyabr 2020-ci il tarixində imzalanmış Üçtərəfli Bəyanat, yalnız Azərbaycanın 30 illik ərazi bütövlüyü mücadiləsinin zirvəsi olmaqla qalmayıb, həm də regionda yeni bir siyasi və təhlükəsizlik mühiti yaradıb. Bu bəyanat, bir tərəfdən müharibənin başa çatmasını və Azərbaycan ərazilərinin Ermənistanın işğalından azad olunmasını təmin edərkən, digər tərəfdən bu münaqişənin yaratdığı gərginlikləri aradan qaldıraraq sülhün təmin olunmasına zəmin hazırladı. Azərbaycan, başda Qarabağ olmaqla, bütün işğal altında olan torpaqlarını geri alaraq, yalnız ərazi bütövlüyünü bərpa etmədi, həm də beynəlxalq aləmdə əzmkarlığını və gücünü göstərdi.
Üçtərəfli Bəyanatın imzalanması ilə həm müharibənin, həm də danışıqlar prosesinin yeni mərhələsi başladı. Azərbaycan xalqının və Ordusunun göstərdiyi möhtəşəm mübarizənin nəticəsi olaraq, Azərbaycan əraziləri bir daha öz qanuni sahibi tərəfindən idarə olunmağa başlandı. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, müharibə ərzində əldə etdiyi qələbənin, yalnız hərbi deyil, həm də siyasi müstəvidə böyük bir zəfər olduğunu vurğulayıb. “Qarabağ Azərbaycandır!” şüarı artıq yalnız bir ifadə deyil, bütöv bir xalqın, bir millətin qələbəsinin simvoluna çevrildi. Bu şüar həm də Azərbaycanın öz ərazi bütövlüyünü bərpa etməsi, işğalçı qüvvələrə qarşı tarixi qələbə çalması anlamına gəlirdi.
Bəyanatın imzalanması ilə, 30 illik danışıqlar prosesində Ermənistan tərəfindən əldə edilə bilməyən nəticələr, Azərbaycan tərəfindən döyüş meydanında, həm də diplomatik arenada qazandı. Həm Azərbaycanın güclü ordusu, həm də xalqın həmrəyliyi sayəsində, bu müharibədə hər iki sferada qələbə əldə edildi. Azərbaycan Ordusunun döyüş taktikası və yeni nəsil müharibə üsulu dünya hərb tarixinə yeni bir səhifə yazdı. Minimal itkilərlə düşməni darmadağın edən Azərbaycan Ordusu, dünyanın müxtəlif hərbi məktəblərində tədris olunan müasir döyüş texnologiyalarını tətbiq etdi. Bu zəfər həm də Azərbaycanın özünə olan inamını və gücünü bütün dünyaya bir daha sübut etdi.
Bununla yanaşı, Üçtərəfli Bəyanat regionda yeni siyasi reallıqların formalaşmasına yol açdı. Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin artıq mövcud olmaması, ərazilərin Azərbaycanın tərkibindəki ayrılmaz hissəsi olması beynəlxalq hüquqda da öz təsdiqini tapdı. Ermənistanın “Böyük Ermənistan” xəyalı məğlubiyyətə uğrayaraq fiaskoya uğradı. Bəyanatın imzalanmasından sonra Ermənistanın işğalçı siyasətinə son qoyuldu və Azərbaycan ərazilərindəki bütün status-kvo dəyişdi. Ermənistanın və onun havadarlarının regiondakı hegemonluq planları alt-üst oldu.
Azərbaycanla Türkiyə arasındakı münasibətlər də bu dövr ərzində yeni bir mərhələyə qədəm qoydu. Türkiyənin açıq və ardıcıl dəstəyi, Azərbaycanın müharibə və diplomatiya sahəsindəki uğurlarının artmasına kömək etdi. Şuşa Bəyannaməsi və digər strateji müqavilələr, iki ölkə arasındakı əlaqələri daha da gücləndirdi və yeni kommunikasiya layihələrinə zəmin yaratdı. Həmin layihələr arasında Naxçıvan Muxtar Respublikasının Azərbaycanın əsas hissəsi ilə quru yol ilə birləşməsi, həmçinin yeni nəqliyyat infrastrukturunun yaradılması xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu, yalnız iqtisadi inkişaf baxımından deyil, həm də Azərbaycanın strateji mövqeyinin möhkəmlənməsi üçün tarixi bir addım oldu.
Bu qələbə Azərbaycan xalqının milli birliyini və siyasi həmrəyliyini daha da gücləndirdi. 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı bütün ölkə bir yumruq kimi birləşdi, hər bir vətəndaş həmrəylik nümayiş etdirdi və ordusuna dəstək oldu. Bu, Azərbaycan xalqının nə qədər böyük və dəmir iradəli bir xalq olduğunu bütün dünyaya bir daha göstərdi. Həm ölkə daxilində, həm də xaricdə Azərbaycan xalqının birliyi təqdir edildi. Bu həmrəyliyin nəticəsi olaraq, Azərbaycan ordusu yalnız hərbi əməliyyatlarda deyil, həm də danışıqlar masasında qalib gəldi.
Üçtərəfli Bəyanatın imzalanmasından sonra Azərbaycan iqtisadiyyatının bərpası və inkişafı istiqamətində mühüm addımlar atıldı. Dövlətin həyata keçirdiyi Böyük Qayıdış Proqramı çərçivəsində işğaldan azad edilmiş ərazilərdə infrastrukturlar bərpa olunur, vətəndaşlar öz evlərinə qayıdır. Laçın, Kəlbəcər və Ağdam kimi rayonların sakinləri, qan tökülmədən və heç bir əngəl olmadan öz yurdlarına dönürlər. Bu da Azərbaycanın həm beynəlxalq aləmdə, həm də daxildə özünün sülh və inkişaf strategiyasını möhkəmləndirməsinə şərait yaradır.
Son olaraq, Üçtərəfli Bəyanat Azərbaycanın mövqeyini gücləndirən və regionda yeni bir siyasi düzən yaratmağa xidmət edən bir sənəd olaraq tarixdə qalacaq. Bu bəyanat Azərbaycanın həm hərbi, həm də diplomatik zəfərini, həm də xalqın və dövlətin birliyini və inamını nümayiş etdirən bir dönüm nöqtəsi oldu. Həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq səviyyədə müsbət nəticələrə gətirib çıxaran bu tarixi sənəd, Azərbaycanın müstəqil, güclü və müasir bir dövlət kimi öz yerini beynəlxalq aləmdə daha da möhkəmləndirdi.
Nazim Qədirov,
Xocalı rayon Əhməd Cavadov adına Cəmilli kənd tam orta məktəbin müəllimi